De afgelopen weken kan het u niet zijn ontgaan: boeren protesteren massaal in diverse provincies in het land. Slogans als “Zonder jonge boer in dit land, geen boodschappen in uw mand” worden geuit. Maar waartegen protesteren de boeren nu concreet en wat beogen ze hiermee te bereiken?
Aanleiding protesten
De aanleiding van de protesten is de aanpak van de stikstofproblematiek door de overheid. In dat kader zijn er vanuit de politiek diverse uitspraken gedaan met betrekking tot de agrarische sector, zoals uitspraken over inkrimping van de veestapel als oplossing voor de vermindering van stikstofuitstoot. Dit is aanleiding geweest tot onrust. Zo willen de boeren verplichte inkrimping van de veestapel voorkomen. Daarnaast willen de boeren strikt onafhankelijke metingen van CO2 en stikstof door een onafhankelijke partij, in plaats van conclusies die worden gebaseerd op (diverse) rekentools. Ook willen de boeren met de protesten de kloof tussen boer en burger verkleinen en duidelijkheid verkrijgen over hun positie op de lange termijn.
Hoewel er nog geen concreet wetsvoorstel is gepresenteerd, zijn er wel voornemens bekendgemaakt die aanleiding zijn geweest voor de protesten. Welke voornemens zijn er nu concreet bekendgemaakt en waarom?
Streep door Programma Aanpak Stikstof (PAS)
De Afdeling Bestuursrecht van de Raad van State (de Afdeling) heeft in de uitspraken van 29 mei 2019 (PAS-uitspraken) een streep gezet door het PAS als geldend toetsingskader voor plannen en projecten die leiden tot stikstofdepositie op Natura 2000-gebieden. Op basis van de Europese Habitat- en Vogelrichtlijn geldt dat Nederland verplicht is deze Natura 2000-gebieden te beschermen tegen (onder andere) stikstofuitstoot. De Afdeling heeft geoordeeld dat het PAS in strijd is met de Europese Habitatrichtlijn. De PAS-uitspraken hebben invloed op (lopende) vergunningaanvragen en bestemmingsplanprocedures. Zie hierbij de link naar de video’s van collega’s waarin zij de gevolgen van de PAS uitspraak bespreken.
Aanpak stikstofprobleem
Als gevolg van de PAS-uitspraken is het kabinet genoodzaakt een nieuwe aanpak te ontwikkelen om de stikstofproblematiek het hoofd te bieden. Het doel is het beperken van stikstof in kwetsbare natuurgebieden. In haar brief van 4 oktober 2019 heeft de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit de Tweede Kamer geïnformeerd over de voornemens een nieuw stikstofreductieplan te gaan vormgeven. Daaruit blijkt dat het kabinet voornemens is landelijke maatregelen te nemen die gebiedsgericht worden uitgewerkt. De maatregelen zijn gericht op natuurherstel, structurele verlaging van de stikstofuitstoot door alle sectoren waar uitstoot plaatsvindt en het creëren van perspectief voor nieuwe ontwikkelingen.
Maatregelen op korte termijn
Voor nieuwe of gewijzigde activiteiten in onder meer de landbouw, woningbouw en industrie, waarbij stikstof vrijkomt is onderzoek en toestemming op grond van de Wet natuurbescherming vereist. Als gevolg van de PAS-uitspraken is voor velen onzeker of, en zo ja op welke wijze toestemming kan worden verleend. Op dit moment kunnen voorgenomen (bouw)projecten of uitbreidingen van (boeren)bedrijven geen doorgang vinden of worden vertraagd. De PAS uitspraak heeft volgens de Afdeling overigens geen (directe) invloed op onherroepelijke vergunningen.
Stikstofdepositie wordt berekend met het rekenprogramma “AERIUS Calculator”. Op 16 september 2019 is hiervan een nieuwe versie verschenen. Hierdoor is het vanaf dat moment weer mogelijk de hoeveelheid stikstofdepositie te berekenen die een plan of project veroorzaakt op Natura 2000-gebieden. Vervolgens kan worden bepaald of, en zo ja op welke wijze hiervoor toestemming kan worden verleend. Voor de doorrekening van activiteiten voor met name de agrarische sector (30% van de veestallen) is de AERIUS Calculator op dit moment echter niet toereikend. Dit heeft te maken met technische (meet)factoren. Voor deze groep is op basis van de AERIUS Calculator dus onduidelijk wat de stikstofdepositie is. De nieuwe versie van de AERIUS Calculator wordt verwacht in januari 2020. Voor de tussenperiode worden handreikingen geboden om met de beperking om te kunnen gaan via ondersteunende berekeningen met andere modellen.
Maatregelen op de lange termijn
Een van de voorstellen voor de langere termijn is boerenbedrijven vrijwillig te saneren. De boeren die boer willen blijven worden financieel gecompenseerd voor innovatieve maatregelen. Verplichte sanering wordt niet als maatregel genoemd. Daarnaast is voorgesteld een drempelwaarde van stikstofuitstoot in te voeren. Als de stikstofdepositie als gevolg van een plan of project onder deze drempelwaarde blijft, zou deze worden toegestaan. Hierbij is echter vereist dat het invoeren van een (nieuwe) drempelwaarde juridisch houdbaar is.
Daarnaast heeft de Minister toegezegd dat het Adviescollege voor het einde van het jaar met een nader advies komt over beweiden en bemesten voor de weidegang van melkkoeien. Het Adviescollege brengt naar verwachting in mei 2020 advies uit over maatregelen voor stikstofreductie in de sectoren de lucht- en scheepvaart, het vrachtverkeer en het openbaar vervoer.
Hoe verder?
Om uiteindelijk voor alle sectoren passende maatregelen vast te stellen is tijd nodig. Met het voorgenomen beleid lijken maatregelen voor de agrarische sector als eerste op de agenda te staan. De komende tijd zal duidelijk gaan worden hoe deze maatregelen zich vertalen in concrete wet- en regelgeving. De wetgever zal bij het bepalen van maatregelen de afweging moeten maken tussen enerzijds de Europese Richtlijnen, de klimaatdoelstellingen, de bescherming van Natura-2000 gebieden en anderzijds de belangen van de betrokkenen in de verschillende sectoren.
Meer informatie
Wij volgende ontwikkelingen over dit onderwerp op de voet. Wilt u hierover meer informatie of heeft u vragen? Neem dan contact op met Merel Lentjes of een van de advocaten van het team Food & Agri of het team Bestuursrecht.
Oktober 2019
