In faillissementen vragen curatoren geregeld inzage in het controledossier van een accountant. De reden daarvoor is over het algemeen dat er twijfels zijn over de (juistheid van de) jaarrekening en/of de kwaliteit van de werkzaamheden van de accountant.

In de afgelopen jaren zijn er verschillende uitspraken gedaan waarin is ingegaan op de vraag of de accountant verplicht is de informatie te verstrekken aan de curator. Grondslag voor een vordering tot inzage in of afschrift van (delen van) een controledossier is artikel 843a RV. Dit artikel bepaalt dat degene die een rechtmatig belang heeft van iedereen die daarover beschikt inzage kan verkrijgen in bepaalde bescheiden aangaande een rechtsbetrekking waarbij hij partij is. Wil een beroep op artikel 843a RV slagen dan moet voldaan zijn aan drie vereisten:

• er moet sprake zijn van een rechtmatig belang;
• het moet gaan om inzage of afschrift van bepaalde bescheiden; en
• degene die inzage of afschrift vordert moet partij zijn bij een rechtsbetrekking waarop de bescheiden betrekking hebben.

Een rechtmatig belang is relatief snel aan de orde. Het kan daarbij bijvoorbeeld gaan om het verkrijgen van informatie in verband met onderhandelingen. Of omdat de eiser voornemens is een procedure te starten en de bescheiden nodig heeft voor zijn bewijsvoering.

Het is niet mogelijk om te eisen dat inzage in of een afschrift van alle stukken die er zijn wordt verkregen. Er kan slechts inzage in of een afschrift van bepaalde bescheiden worden verkregen. Deze beperking is bewust aangebracht om te voorkomen dat er sprake is van een zogenaamde “fishing expedition”. In een dergelijke situatie is de eiser namelijk op zoek (“aan het hengelen”) naar onbekende stukken om een vordering te construeren. In het verzoek moet dus zo specifiek mogelijk worden aangegeven van welke bescheiden afgifte wordt verlangd.

De vereiste rechtsbetrekking wordt over het algemeen ruim uitgelegd. Het kan gaan om een contractuele verhouding, maar ook indien de eiser van mening is dat jegens hem onrechtmatig is gehandeld kan dat voldoende zijn voor het vereiste van een rechtsbetrekking.

Terug naar de accountant van wie wordt gevraagd (geëist) dat hij inzage verleent in het controledossier. Op grond van het Besluit toezicht accountantsorganisaties zijn accountants verplicht ervoor te zorgen dat voor iedere wettelijke controle een controledossier wordt ingericht. Hierin zijn gegevens en bescheiden opgenomen die zijn verzameld tijdens het uitvoeren van de wettelijke controle van de jaarrekening. Op deze gegevens en bescheiden baseert de accountant zijn controleverklaring. Zo is onder meer onderdeel van het controledossier de correspondentie met de (bestuurders van de) vennootschap, een controleplan met daarin een beschrijving van de aard en omvang van de controlewerkzaamheden, de uitkomsten daarvan en de stukken waarop de conclusie is gebaseerd. Het controledossier bevat de nodige vertrouwelijke informatie over de gecontroleerde vennootschap en om die reden is voor curatoren het controledossier zeer interessant.

Over het algemeen is de accountant zeer terughoudend met het verstrekken van informatie. De accountant beroept  zich daarbij meestal onder meer op de geheimhoudingsverplichting die hij heeft jegens de vennootschap. Een beroep op artikel 843a RV kan die geheimhoudingsplicht echter doorbreken.

In de afgelopen jaren is veelvuldig geprocedeerd over de vraag of curatoren recht hebben op het controledossier. Recent heeft de Voorzieningenrechter van de Rechtbank Amsterdam (ECLI:NL:RBAMS:2020:493) en het Gerechtshof Amsterdam (ECLI:NL:GHAMS:2020:754) nog vonnis respectievelijk arrest gewezen.

De vraag die telkens aan de orde was, is of curatoren recht hebben op inzage in en/of een afschrift van de stukken uit het controledossier dan wel of zij slechts toegang zouden mogen krijgen tot specifieke stukken. Uit de rechtspraak blijkt dat de vordering op grond van artikel 843a RV vaak wordt toegewezen. Als er gerede twijfel is over de juistheid van de jaarrekening en daardoor de vraag bestaat of de accountant tekort is geschoten, wordt over het algemeen aangenomen dat er voldoende rechtmatig belang is om inzage en/of een afschrift te verkrijgen. Geregeld wordt ook voldoende geacht dat inzage in en/of een afschrift van de inhoud van het controledossier wordt gevorderd waarbij dit als voldoende bepaald geldt.

In de uitspraak van de Rechtbank Amsterdam deed zich de bijzonderheid voor dat de curatoren van de dochtervennootschap inzage in en afschrift van stukken vorderden uit het controledossier van de moedermaatschappij die ook was gefailleerd, maar waar andere curatoren waren benoemd. De jaarrekening van de dochter werd namelijk geconsolideerd bij de moedervennootschap. De accountant weigerde inzage omdat de dochtervennootschap niet haar opdrachtgever was en er mogelijk een tegenstrijdig belang kon ontstaan. Dit was geen bezwaar voor toewijzing van de vordering. De Voorzieningenrechter oordeelt in lijn met de (inmiddels) vaste jurisprudentie dat onder rechtsbetrekking niet alleen een contractuele band dient te worden verstaan, maar ook een eventuele vordering uit hoofde van een onrechtmatige daad.

De conclusie die vooralsnog getrokken dient te worden is dat curatoren in beginsel vrij snel recht hebben op inzage in en een afschrift van stukken uit het controledossier. Uiteraard dienen curatoren voldoende te onderbouwen waarom zij de stukken nodig hebben, maar het redelijke vermoeden dat er fouten zijn gemaakt in de controle van de jaarrekening lijkt voldoende. Daarbij lijkt er ook (steeds meer) ruimte te zijn om de vordering niet te beperken tot bepaalde stukken uit het controle dossier, maar alle stukken in het controledossier op te eisen.

Het is wellicht nog te vroeg voor de conclusie dat ook op dit punt de waarheidsvinding een steeds belangrijkere rol gaat spelen. Dat is in het burgerlijk recht al een tendens. Zelfs onrechtmatig verkregen bewijs kan worden toegelaten als bewijsmiddel. De ontwikkeling van artikel 843a RV op grond waarvan ook crediteuren informatie kunnen eisen uit de boekhouding van een failliet, laat ook zien dat rechters de waarheidsvinding steeds belangrijker vinden en dat belang boven andere belangen plaatsen. Wat mij betreft overigens een goede ontwikkeling.

Meer informatie
Heeft u vragen of wilt u meer informatie? Neem dan contact op met Jeroen Tulfer of één van de andere advocaten van team Insolventie & Herstructurering.

Juni 2020