Het kan niemand zijn ontgaan dat de circulaire economie en het sociaal rendement in onze maatschappij een steeds prominentere plaats innemen. Een goed voorbeeld hiervan zijn ondernemingen die zijn gecertificeerd als B-Corp. Dit is een keurmerk voor ondernemers die naast winst ook milieu en maatschappij als uitgangspunt nemen en deze doelen ook als zodanig hebben verankerd in hun statuten. 

Er wordt steeds meer geïnvesteerd in ondernemingen die een maatschappelijk doel hebben. Dergelijke zogeheten impact investeringen vinden vaak plaats via nationale en internationale fondsen, maar kunnen ook direct plaatsvinden via een agiostorting op nieuw uitgebrachte aandelen. Deze sociale ondernemingen richten zich in de regel primair op een maatschappelijk doel en gebruiken financieel rendement slechts als een middel om de maatschappelijke doelstelling te bereiken. De impact van de investering staat dus centraal.

In het verleden zijn er stemmen opgegaan voor de introductie van een nieuwe maatschappelijke ondernemingsvorm. September 2018 is een initiatiefnota ‘Ondernemen met een maatschappelijke missie’ ingediend bij de Tweede Kamer. Naar aanleiding daarvan heeft de staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat onderzoek laten verrichten naar de wenselijkheid van de introductie van een nieuwe juridische vorm voor sociaal ondernemerschap. Uit dit onderzoek blijkt dat er bij sociale ondernemers behoefte bestaat aan de introductie van een nieuwe rechtsvorm om hen beter te kunnen (h)erkennen.

Om voornoemd doel te bereiken heeft het kabinet gekozen voor de uitwerking van een nieuwe rechtsvorm: de zogeheten “BVm”. Een voorontwerp van deze wettelijke regeling zou eind 2020 in consultatie worden gebracht, maar laat op dit moment nog steeds op zich wachten. Over de nieuwe wetgeving zijn daarom nog maar weinig details bekend, maar deze zou onder meer moeten voorzien in voorschriften voor onder meer de inrichting en de statuten van de onderneming.

Een maatschappelijke onderneming: ook mogelijk met de huidige gereedschapskist(?)

Zoals reeds opgemerkt is het voornemen een nieuwe rechtsvorm te introduceren, waarbij concreet vastgesteld moet worden waaraan de inrichting en de statuten van een dergelijke onderneming moeten voldoen om als maatschappelijke onderneming aangemerkt te worden.

De introductie van een nieuwe rechtsvorm zal nog even op zich laten wachten. In de tussentijd kunnen sociaal ondernemers voor dezelfde rechtsvorm(en) kiezen als elke andere ondernemer. Om het gewenste maatschappelijke effect in te brengen én te waarborgen biedt het huidige ondernemingsrecht namelijk al veel mogelijkheden. Dit geldt zowel voor het geval van impact investment als sociale ondernemingen. Denkt u bijvoorbeeld aan:

• Het verankeren van het maatschappelijke doel in de statuten: door de beoogde impact op te nemen in de statutaire doelomschrijving kan een daarmee strijdige rechtshandeling eventueel worden vernietigd.
• De instructiebevoegdheid in de BV: de statuten van een BV kunnen voorzien in een recht aan de aandeelhouders om specifieke instructies te geven aan het bestuur. Het niet opvolgen van dergelijke instructies kan leiden tot ontslag van het bestuur.
• Het instellen van een Raad van Commissarissen: door te voorzien in een Raad van Commissarissen die het maatschappelijke doel van de onderneming vertegenwoordigd, kan specifiek toezicht op de impact worden gewaarborgd.
• Een toezichthouder in een one-tier board: door een toezichthouder als niet-uitvoerend bestuurder in het bestuur te plaatsen, wordt ervoor gezorgd dat hij of zij als onderdeel van het bestuur rechtstreeks betrokken is bij het beleid.
• Bemoeienis met het reilen en zeilen door middel van corporate governance: het bestuur kan gehouden worden om door middel van rapportages inzicht te geven in de realisatie van maatschappelijke/duurzame doelstellingen. Daarnaast kan er ook worden gedacht aan goedkeuring van de aandeelhoudersvergadering voor belangrijke operationele zaken.

Meer informatie

Dit zijn slechts enkele algemene voorbeelden van de mogelijkheden om sociale doelen in het huidige ondernemingsrecht te realiseren. Wilt u zelf een sociale bijdrage leveren door middel van impact investeringen of rechtstreeks sociaal ondernemen en kunt u daarbij advies gebruiken? Neem dan contact op met Mike Smeets of Janou Briaire of andere advocaten van ons team Ondernemingsrecht.

Januari 2021