Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is de laatste jaren in de mode. MVO is erop gericht om economische prestaties te verwezenlijken met oog voor (onder meer) mens en milieu.
Rekening houden met maatschappelijke belangen is ook curatoren in faillissementen al jaren gemeengoed. Sinds halverwege de jaren negentig is het vaste rechtspraak van de Hoge Raad dat de curator ook (mede) rekening heeft te houden met (zwaarwegende) belangen van maatschappelijke aard. Dit omvat in ieder geval de continuïteit van de gefailleerde onderneming en het behoud van werkgelegenheid.
Sinds die periode hebben curatoren in de (lagere) rechtspraak met wisselend succes betoogd dat zij met hun acties het maatschappelijk belang hebben gediend. Wat leert ons dit?
Het efficiënt en doelmatig afwikkelen van de boedel is, aldus de Hoge Raad (ECLI:NL:HR:2003:AN7817), in ieder geval geen maatschappelijk belang waarmee een inbreuk op een eigendomsrecht kan worden gerechtvaardigd. Daarentegen weegt het belang van een fatsoenlijke afvoer en slachting van kippen in het faillissement van een kippenboer, aldus de Rechtbank Noord-Holland (ECLI:NL:RBNHO:2013:7326), wel weer zwaarder dan het (financiële) belang van de gezamenlijke schuldeisers.
Wie betaalt de kosten van de maatschappelijke curator
Uit deze uitspraken blijkt ook gelijk wie opdraait voor de kosten van een curator die zijn taak vervult met inachtneming van het maatschappelijk belang. Dat zijn de schuldeisers. De tijd die een curator besteedt aan het behartigen van het maatschappelijk belang zal vaak, maar overigens niet altijd, tot gevolg hebben dat er minder geld overblijft voor de schuldeisers. De curator krijgt zijn uren immers als eerste betaald, voordat het resterende wordt verdeeld onder de schuldeisers.
Soms kan de behartiging van het maatschappelijk belang ook geld opleveren. Een doorstart waarbij ook werkgelegenheid wordt behouden levert de boedel namelijk (doorgaans) meer op dan een veiling van de activa en een ontslag van het personeel. Het één sluit het andere dus niet (altijd) uit.
Ook de wetgever heeft inmiddels het maatschappelijk belang omarmd. Onder verwijzing naar het maatschappelijk belang is de curator thans gehouden om te bezien: “of er sprake is van onregelmatigheden die het faillissement, althans mede, hebben veroorzaakt, de vereffening van de failliete boedel bemoeilijken of het tekort in het faillissement hebben vergroot“. Het vorenstaande volgt uit de Wet versterking positie curator die op 1 juli 2017 in werking is getreden.
De wetgever overweegt in de memorie van toelichting dat de fraudesignalerende taak van de curator voortvloeit uit de maatschappelijke taak van de curator. Aangezien wetgever geen (extra) financiële middelen ter beschikking stelt om (ook) deze taak te vervullen, komen de kosten voor rekening van de crediteuren. Bij een lege boedel zijn deze kosten voor rekening van de curator. Met andere woorden, de curator mag boeven vangen op kosten van de crediteuren of op zijn eigen kosten.
Fraudesignalerende taak
Dat de fraudesignalerende taak verstrekkend is volgt uit een recente uitspraak van de Rechtbank Rotterdam (ECLI:NL:RBROT:2017:4902), een uitspraak die is gewezen kort voor de invoering van de Wet versterking positie curator. Uit deze uitspraak blijkt dat de curator verplicht is de oorzaken van het faillissement en mogelijke onrechtmatigheden te onderzoeken, zelfs wanneer alle schuldeisers volledig kunnen worden voldaan en op het eerste gezicht door het faillissement geen benadeelden zijn. Het lijkt erop dat de Rechtbank zo’n onderzoek ook opportuun acht als dit tot gevolg kan hebben dat daarna niet meer alle schulden volledig kunnen worden betaald.
Dat laatste lijkt mij overigens onjuist. Uit de memorie van toelichting bij voornoemd wetsvoorstel blijkt duidelijk dat, hoewel maatschappelijke belangen een rol kunnen spelen, de kerntaak van de curator hetzelfde blijft. Namelijk het beheren en vereffenen van de failliete boedel ten bate van de gezamenlijke crediteuren.
Heeft u vragen over een maatschappelijk (te) verantwoordelijke curator, of heeft u andere vragen? Neem dan contact op met Lodewijk Hox. U kunt uiteraard ook contact opnemen met een van de andere advocaten van ons team Insolventie & Herstructurering.
