Bij de presentatie van het regeerakkoord van het kabinet-Rutte III op 10 oktober 2017 zijn de plannen van het kabinet voor de agro-foodsector bekend geworden. De sleutelwoorden daarbij bleken innovatie, ondernemerschap, duurzaamheid, voedselzekerheid en voedselveiligheid te zijn. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit werd heropgericht om de plannen uit te voeren.

Aanpassen Mededingingswet
Eén van de plannen uit het regeerakkoord is het aanpassen van de Mededingingswet, zodat samenwerking in de land- en tuinbouw expliciet wordt toegestaan. Op die manier wil het kabinet de ongelijke machtsverhoudingen in de keten compenseren. Op de agro-foodmarkt begeven zich in Europa namelijk ongeveer tien miljoen boeren, die hun producten op de Europese markt hoofdzakelijk moeten slijten aan een klein aantal grote inkoopcombinaties van supermarkten. De afhankelijkheid die daardoor ontstaat geeft de inkoopcombinaties momenteel veel ruimte om zelf de – vaak ongebalanceerde – spelregels te bepalen, zo is de klacht uit de agrarische sector.

Europese kartelverbod
Een complicerende factor voor het kabinet bij het aanpassen van de Nederlandse Mededingingswet is echter dat de Nederlandse mededingingsregels voor een aanzienlijk deel van Europese oorsprong zijn. Nederland heeft zich namelijk aan Europese regelgeving verbonden betreffende misbruik van machtspositie, staatssteun en kartelvorming. Juist het Europese kartelverbod verbiedt alle samenwerking tussen ondernemingen als die samenwerking de mededinging op de interne Europese markt vervalst en van invloed is op de handel tussen de lidstaten. Hoewel voor de landbouwsector een specifiek regime met speciale vrijstellingsmogelijkheden geldt, is het uitgangspunt dat het kartelverbod ook van toepassing is op deze sector. De Europese Commissie (EC) is bevoegd om op elk moment te onderzoeken of inbreuk wordt gemaakt op het kartelverbod, als daartoe een vermoeden bestaat, en kan inbreuken sanctioneren. Het is daarom de vraag hoeveel ruimte het kabinet-Rutte III heeft om de Mededingingswet op dit vlak te versoepelen.

Een begin van het antwoord op die vraag werd op 12 december 2017 door het Europees Parlement (EP) gegeven. Het EP stemde toen in met een pakket voor vereenvoudiging van het landbouwbeleid per 1 januari 2018. Tot dit pakket behoren versoepelde mededingingsregels die de onderhandelingspositie van boeren beogen te versterken. De regels stellen alle erkende landbouworganisaties in staat om de productie te plannen en namens hun leden leveringscontracten te sluiten, zonder dat het kartelverbod daardoor wordt overtreden.

Europese afzetbevordering
Ook langs andere wegen proberen de EC en het EP de positie van boeren ten opzichte van hun afnemers te versterken. In 2014 is mede daartoe een EU-verordening voor voorlichtings- en afzetbevorderingsacties voor landbouwproducten vervangen. Deze verordening beoogt onder andere om de mededinging op de interne markt eerlijker te maken. Tot 2020 zal financiering voor de afzetbevordering bovendien verhoogd worden tot 200 miljoen euro. In 2018 bedraagt het budget 169 miljoen euro (tegen 142 miljoen in 2017). Op 12 januari 2018 heeft de Europese Commissie marktpartijen opgeroepen tot het indienen voorstellen voor te financieren programma’s voor afzetbevordering. Twee derde van de beschikbare financiering is bestemd voor de bevordering van de afzet van EU-voedingsproducten in non-EU-landen. De voorstellen moeten uiterlijk op 12 april 2018 worden ingediend.

Kansen
Het is nog wachten op aangepaste wetgeving van het kabinet-Rutte III die de toets aan de Europese mededingingsregels kan doorstaan. De plannen van het kabinet lijken evenwel parallel te lopen aan de vereenvoudiging van het Europese landbouwbeleid per 1 januari 2018. Bovendien kan een breed scala van organisaties uit de agro-foodsector op dit moment al gebruikmaken van Europese financiering ter bevordering van de afzet. Het is daarbij vooral interessant dat de meeste financiering juist is bestemd voor de afzet buiten de EU. In het streven naar een eerlijker marktevenwicht biedt dit voor de Nederlandse agrarische sector alvast concrete kansen. Met de EU-financiering kunnen Nederlandse boeren makkelijker hun uitvoer naar non-EU-landen verhogen en door de vereenvoudigde regelgeving kunnen zij een grotere vuist maken bij het overeenkomen van gunstigere contractvoorwaarden met hun afnemers.

Meer informatie
Heeft u nog vragen over dit onderwerp? Of wilt u weten wat het team Food & Agri voor uw onderneming kan betekenen? Neem dan contact op met een van onze advocaten van team Food & Agri. Zij zijn u graag van dienst!

Maart 2018