Bij het exporteren van goederen uit Nederland naar landen binnen en buiten de Europese Unie (EU) gelden nationale en internationale regels, wetgeving, exportcontroles en douaneformaliteiten. Hier kun je als ondernemer mee te maken krijgen. Maar wat zijn export restricties precies, voor wie gelden deze restricties en waarom is dit het belangrijk hiervan bewust te zijn en daarnaar te handelen? Dat wordt in deze blogreeks uiteengezet.

De bedoeling van de blogreeks is u als ondernemer te informeren over de aanleiding en de noodzaak van bewustwording van mogelijke exportrestricties en het voorkomen van problemen in uw onderneming bij het handelen in strijd met deze restricties. Een goed compliance protocol kan daarbij helpen.

In het vorige blog hebben we uiteengezet wat moet worden verstaan onder exportrestricties. In dit tweede deel van de blogreeks wordt uitgelegd wat de gevolgen zijn van het handelen in strijd met de geldende exportrestricties. In het derde deel staan we stil bij de juridische gevolgen bij overschrijding daarvan. Daarna zal aandacht zijn voor de ondernemingen waarvoor deze restricties gelden. In het vierde deel zal de nut en noodzaak van export compliance worden toegelicht en tot slot staan wij stil bij de concrete inhoud van een goed export compliance protocol.

Inleiding

Een onderneming is verplicht zich te houden aan export restricties. Zoals uiteengezet in de eerste blogreeks is er veel wet- en regelgeving waaraan moet worden voldaan. Als een onderneming goederen of diensten exporteert, importeert of doorvoert in strijd met de beperkingen dan kan de onderneming geconfronteerd worden met sancties. De gevolgen van het niet voldoen aan de eisen in dit kader zijn vergaand. De gevolgen daarvan worden hieronder uiteengezet.

Handelen in strijd met vergunningplicht

Voor het uitvoeren van bepaalde goederen is een exportvergunning vereist. Dit geldt voor strategische goederen en diensten. De goederen waarvoor een vergunningplicht geldt zijn onder andere opgenomen in Verordening (EG) nr. 428/2009. De handhaving van bepalingen in Verordening (EG) nr. 428/2009 is overgelaten aan de diverse lidstaten binnen de EU. In Nederland zijn de sanctiebepalingen opgenomen in de Wet strategische goederen en diensten, het Besluit strategische goederen en de Wet op de economische delicten (WED). Het overtreden hiervan is een economisch delict wat strafbaar is gesteld. De veroordeling van een economisch delict vindt plaats binnen het strafrecht. Dit wordt aangemerkt als een misdrijf, indien de delicten opzettelijk zijn begaan. Op dit misdrijf staat maximaal 6 jaar gevangenisstraf, een taakstraf of een geldboete van de vijfde categorie. Indien geen sprake is van opzet kwalificeert het economisch delict als een overtreding. Voor de overtreding geldt een maximum straf van één jaar hechtenis, taakstraf of een geldboete van de vierde categorie.

Handelen in strijd met sanctieregelingen

Sanctiemaatregelen zijn politieke instrumenten in het buitenlands- en veiligheidsbeleid van de Verenigde Naties en de Europese Unie. Het zijn dwingende, niet-militaire instrumenten die worden ingezet als reactie op schendingen van het internationale recht of op regimes die de rechtstatelijke en democratische beginselen niet eerbiedigen, in een poging een kentering teweeg te brengen. De meest voorkomende sancties zijn wapenembargo’s, handelsrestricties, financiële sancties (bevriezing van tegoeden) en reis- en visumbeperkingen. Deze sancties kunnen dus gelden tegen een land of bepaalde personen of organisaties in een land. Het is theoretisch dus denkbaar dat er geen restrictie geldt voor het product of dienst dat wordt geëxporteerd, maar wel tegen de eindgebruiker of eindbestemming. In dat geval staat het je als organisatie dus ook niet vrij om uit te leveren. Een verbod uit een van de vele sanctieregelingen gaat vóór op de vergunningplicht uit Verordening (EG) nr. 428/2009.

Sanctiewet 1977

In Nederland zijn de sanctiebepalingen opgenomen in de Sanctiewet 1977. De Sanctiewet 1977 biedt een grondslag voor de totstandkoming van nationale regels ter uitvoering van internationale sanctiemaatregelen. Sanctiemaatregelen op Europees niveau zijn neergelegd in raadsbesluiten en/of Europese verordeningen. Daarnaast worden er ook sancties vastgesteld door de Verenigde Naties (VN). Deze sancties zijn neergelegd in een resolutie van de VN-veiligheidsraad.

Het handelen in strijd met de bepalingen in de Sanctiewet 1977 kwalificeren als een economisch delict. In de Wet op de Economische delicten is het handelen in strijd met de Sanctiewet aangemerkt als een overtreding als dit gebeurt zonder opzet. Handelen in strijd met deze bepalingen kan kwalificeren als een misdrijf, als opzet in het spel is. Op dit misdrijf staat maximaal 6 jaar gevangenisstraf, een taakstraf of een geldboete van de vijfde categorie. Indien geen sprake is van opzet kwalificeert het economisch delict als een overtreding. Voor de overtreding geldt een maximum straf van één jaar hechtenis, taakstraf of een geldboete van de vierde categorie.

Bedrijfseconomische neven- en imagoschade

Het economische delict op zich zelf zorgt voor schade aan de onderneming. Naast de economische schade is het ook denkbaar dat nevenschade optreedt. Denk daarbij aan het risico op reputatieschade van de onderneming. Handelen zonder vergunningen of met gesanctioneerde landen kan in de media ter sprake worden gebracht met alle gevolgen van dien. Dat het serieuze consequenties kan hebben, laat de uitspraak zien van de rechtbank Limburg van 18 februari 2019. Daarbij zijn een bestuurder en (indirecte) aandeelhouders veroordeeld voor geldboetes en gevangenisstraffen voor de uitvoer van gasturbines zonder vergunning naar Iran.

Conclusie

Dit laat zien dat de gevolgen van het schenden van de export restricties groot kunnen zijn. Niet alleen vanuit strafrechtelijk oogpunt, maar zeker ook qua economische consequenties. Het handelen in strijd met de geldende export regelgeving kan dus veel schade toebrengen aan je onderneming. Het belang om te voldoen aan de export restricties is daarmee gegeven. Daarom is screening en classificeren van producten, het eindgebruik en de afnemer erg belangrijk. Hierover vertellen wij u meer in blog 4 en 5.