Nu de overheid het dringende advies heeft gegeven om in alle publiek toegankelijke binnenruimtes mondkapjes te dragen en veel werkgevers hier gehoor aan (willen) geven rijst de vraag of een werkgever werknemers kan verplichten om op het werk een mondkapje te dragen.

Instructierecht

Werkgevers zijn onder andere op grond van de Arbeidsomstandighedenwet verplicht zorg te dragen voor een veilige werkomgeving voor werknemers. Het coronavirus vormt een reëel gezondheidsrisico, daarom moet een werkgever ervoor zorgen dat de kans op een besmetting op de werkplek zo klein mogelijk is. Dit kan door te zorgen dat de anderhalve meter afstand gewaarborgd blijft, maar dit zal afhankelijk van de werkzaamheden en werkplek niet altijd overal even goed mogelijk zijn. In die gevallen kan een mondkapje uitkomst bieden en zou een werkgever werknemers kunnen instrueren een mondkapje te dragen.

Werknemers zijn op grond van artikel 7:660 BW namelijk gehouden redelijke instructies van hun werkgever op te volgen. Of een instructie redelijk is moet worden beoordeeld aan de hand van de omstandigheden van het geval. Indien werknemers werkzaam zijn in een publiek toegankelijke binnenruimte zal de instructie om een mondkapje te dragen zeker redelijk zijn, gelet op het dringende advies van de overheid. Ook in gevallen waarin de anderhalve meter afstand niet gewaarborgd kan blijven zal de instructie om een mondkapje te dragen redelijk zijn, gelet op voornoemde verplichting uit de Arbeidsomstandighedenwet.

Sanctionering

Het is een werkgever ook toegestaan een sanctiebeleid te voeren bij niet-naleving van deze instructies. De sanctie dient in dat geval in verhouding te staan tot het vergrijp. Een ontslag op staande voet bij een eerste overtreding zal doorgaans een te zwaar middel zijn, maar een stevige waarschuwing kan wel op zijn plaats zijn. Ook kan er een verschil gemaakt worden tussen werknemers die opzettelijk de instructie niet opvolgen, werknemers die per ongeluk vergeten een mondkapje te dragen en werknemers die redelijke bezwaren hebben tegen het dragen van het mondkapje. Bij een sanctiebeleid is het wel belangrijk dat werknemers op de hoogte zijn van het feit dat er sancties gekoppeld zijn aan niet-naleving van de instructie. Uiteraard moet ook de instructie zelf voldoende kenbaar zijn voor werknemers.

Noodzakelijkheid en proportionaliteit

Bij het invoeren van een mondkapjesplicht is het goed om na te denken over de wijze waarop invulling wordt gegeven aan de verplichting. Is het bijvoorbeeld noodzakelijk dat werknemers de hele dag hun mondkapje dragen, of zijn er ook momenten waarop een mondkapje niet nodig is omdat de afstand wel gewaarborgd kan blijven? En zijn er misschien andere, minder ingrijpende middelen die kunnen worden ingezet om de veiligheid te kunnen waarborgen, zoals bijvoorbeeld spatschermen of looproutes? Dat zijn allemaal factoren waar een werkgever rekening mee moet houden als deze overweegt mondkapjes te gaan verplichten.

Ondernemingsraad

Als er een ondernemingsraad (OR) of – bij gebrek hiervan – een personeelsvertegenwoordiging (PVT) is ingesteld, moet deze bovendien betrokken worden bij dit besluit. Op grond van artikel 27 lid 1 onderdeel d Wet op de Ondernemingsraden (WOR) heeft de OR instemmingsrecht bij een voorgenomen besluit tot wijziging, intrekking of vaststelling van een arbeidsomstandighedenregeling. Het invoeren van een mondkapjesplicht is dan ook instemmingsplichtig. Daarnaast kan instemming van de OR met het besluit ook draagvlak creëren onder werknemers, waardoor zij welwillender staan tegenover het dragen van een mondkapje. Het is dus belangrijk dat de OR wordt betrokken bij het nemen van het besluit tot invoering van een mondkapjesplicht.

Stappenplan

Als een werkgever een mondkapjesplicht wil invoeren, zijn er een paar stappen die moeten worden genomen. Onderstaand stappenplan biedt hiervoor enige houvast.

1. Een werkgever moet bedenken of en op welke wijze hij werknemers wil verplichten een mondkapje te dragen en of er echt geen minder ingrijpende maatregelen zijn om de veiligheid te waarborgen. Tevens moet een werkgever bepalen of de niet-naleving van de mondkapjesplicht gesanctioneerd moet worden, en zo ja, op welke manier.
2. Het voorgenomen besluit moet door de werkgever ter instemming worden voorgelegd aan de OR of, bij gebrek hieraan aan de PVT.
3. Een werkgever moet het genomen besluit kenbaar maken aan diens werknemers. Een werkgever is vrij in de wijze waarop hij dit doet, zolang voor werknemers maar duidelijk is wat het besluit inhoudt. Als er sancties worden opgelegd aan werknemers bij niet-naleving van de mondkapjesplicht dient dit ook kenbaar te zijn voor werknemers. Indien zij niet uitdrukkelijk geïnformeerd zijn over de mogelijke sancties wordt het namelijk lastig over te gaan tot sanctionering van de werknemer.
4. Een werkgever moet zorgen voor een duidelijke instructie aan werknemers over het juiste gebruik van het mondkapje, zodat zij weten hoe ze hun mondkapje moeten dragen.
5. Een werkgever moet zorgen voor adequate controle op de naleving van de mondkapjesplicht en consequent handhaven bij niet-naleving als daar sancties aan verbonden zijn. Als hier niet vanaf het eerste moment strikt op wordt toegezien wordt het in een later stadium namelijk moeilijk om alsnog te gaan handhaven.
   

Conclusie

Het invoeren van een mondkapjesplicht kan in bepaalde situaties gerechtvaardigd zijn om de veiligheid op de werkplek te waarborgen. Wel is het van belang om bij het nemen van dit besluit niet over een nacht ijs te gaan, maar goed na te denken over de wijze waarop invulling wordt gegeven aan de plicht, rekening houdend met alle omstandigheden van het geval. Daarnaast moet niet vergeten worden de medezeggenschapsorganen bij de besluitvoering te betrekken. Ten slotte is het van belang dat de werknemers goed geïnformeerd worden. Niet alleen over de inhoud van het besluit, maar ook over mogelijke sancties en over het veilig gebruik van een mondkapje. Alleen op die manier kan het besluit ook daadwerkelijk worden gehandhaafd.

Wilt u meer informatie?

Heeft u vragen of wilt u meer informatie? Neem dan contact op met een van de advocaten van team Arbeidsrecht. Wij houden u op de hoogte van alle ontwikkelingen in het Arbeidsrecht via onze website en Arbeidsrecht LinkedIn pagina.

Oktober 2020