Twee weken geleden heeft de rechter aan vakbond FNV een verbod opgelegd om tot en met 4 september 2016 het grondpersoneel van KLM op te roepen om te staken. Het gerechtshof in Amsterdam heeft dit verbod vrijdag bevestigd.
EasyJet heeft in juli een dergelijk verbod gevorderd naar aanleiding van een oproeping door VNV aan haar piloten. De rechter heeft toen géén algeheel verbod tot staking opgelegd. Wat zijn de verschillen tussen de uitspraken EasyJet en KLM?
Staken is een Europees grondrecht dat strekt tot waarborgen van de doeltreffende uitoefening van het recht op collectief onderhandelen. Een beperking op dit grondrecht is mogelijk indien dit maatschappelijk gezien dringend noodzakelijk is.
EasyJet
Ten aanzien van de vraag of het maatschappelijk gezien dringend noodzakelijk is om de stakingen in te perken oordeelt de rechter dat terughoudendheid vereist is. De rechter oordeelt dat de stakingen van de piloten geen disproportionele reactie is op de opstelling van EasyJet in de onderhandelingen omtrent arbeidsvoorwaarden. Dat passagiers bij de stakingen geraakt worden is een effect van staking waardoor gestimuleerd wordt om het conflict op te lossen. Enkel op grond daarvan is een beperking van de staking dan ook niet geoorloofd. Daarnaast heeft EasyJet niet aannemelijk gemaakt waarom zij zich zo ‘zuinig’ opstellen in de onderhandelingen omtrent de arbeidsvoorwaarden. Hier liggen bijvoorbeeld geen bedrijfseconomische redenen aan ten grondslag. Om onrust op de luchthaven te vermijden dient EasyJet een actie wel minimaal 6 uur van te voren aan te kondigen. Ten slotte oordeelt de rechter dat er aanleiding is om de mogelijke schadelijke effecten van de stakingen voor de reizigers te beperken, waardoor in het eerste weekeinde in het geheel geen stakingen plaats mogen vinden. En gedurende de daaropvolgende drie weekenden is het niet toegestaan tussen vrijdag 6:00 en zondag 6:00 te staken. Voor die beperking is redengevend dat Schiphol voor een groot aantal Nederlandse vakantiegangers luchthaven van vertrek is en de genoemde weekenden piek weekenden zijn.
KLM
Ook in deze zaak wordt de vraag gesteld of beperkingen aan het recht op staking maatschappelijk gezien dringend noodzakelijk zijn. Dat KLM schade lijdt aan een staking is geen reden tot beperking van de staking. Schade is inherent aan een staking en komt voor rekening en risico van de werkgever. Wel acht de rechter dat het aannemelijk is geworden dat werkwilligen door de staking het onmogelijk wordt gemaakt hun werk normaal voort te zetten. De rechter acht het dan ook gezien de vakantiedrukte aannemelijk dat de schade die hierdoor zal ontstaan hoog zal zijn. In ieder geval dat van een groot aantal passagiers hun bagage zal stranden op Schiphol. Dit gevolg en de daarmee gepaard gaande schade geven de rechter met name gezien de huidige terreurdreiging reden om de aangekondigde staken in te perken en voorlopig te verbieden. Daarmee neemt de rechter in ogenschouw dat de aanslag van luchthaven Zaventem nog vers op het netvlies staat en dat luchthavens een mikpunt zijn van terroristen. De combinatie van de te verwachten drukte en de huidige terreurdreiging maakt dat het in deze zaak rechtvaardig is het stakingsrecht te beperken.
Conclusie
Het verschil tussen beide uitspraken is dat in het geval van KLM een algeheel verbod tot staken wordt opgelegd en bij EasyJet een verbod dat reikt tot de weekenden. In de zaak van EasyJet speelt mee dat zij de schade van de eerdere stakingen door andere piloten (uit Engeland) heeft opgevangen en zij voornemens zijn dit bij iedere staking te doen. In de zaak EasyJet verwijst de rechter niet naar terreurdreiging. EasyJet had daarop ook geen beroep gedaan.
In de zaak van KLM is de combinatie van de grote drukte en de terreurdreiging van doorslaggevende betekenis. Het gerechtshof Amsterdam heeft vrijdag geoordeeld dat het verbod tot staken proportioneel wordt geacht en bevestigt hiermee de uitspraak in eerste aanleg.
Geconcludeerd kan worden dat de rechter in deze zaken alle omstandigheden van het geval meeweegt, die redengevend zouden kunnen zijn om een sociaal grondrecht te beperken. De rechter is daarbij terughoudend.
In afwachting op de uitspraak in hoger beroep hield FNV afgelopen weekend stiptheidsacties. Een gedeelte van het grondpersoneel werkte strikt volgens de regels, zonder het stapje extra te zetten dat in het hoogseizoen vaak nodig is om alles voor de reizigers soepel te laten verlopen. Een beperkt aantal vluchten vertrok daardoor te laat.
