Wanneer een ondernemer zijn of haar medewerkers wil stimuleren en laten meedelen in de toekomstige waardeontwikkeling van de onderneming, zijn er verschillende manieren om dat doel te bereiken. Een ondernemer kan aan medewerkers bijvoorbeeld een bonus in contanten toekennen (o.g.v. de arbeids- of managementovereenkomst) of hen in de onderneming laten participeren door middel van aandelen, certificaten van aandelen of opties op aandelen of certificaten. Nadeel van participatie als aandeelhouder is dat medewerkers dan ook de bijbehorende aandeelhoudersrechten, waaronder stemrecht, het recht om vergaderingen bij te wonen en recht op informatie krijgen. Als gevolg hiervan zullen de medewerkers weliswaar meestal geen overwegende zeggenschap in de onderneming verkrijgen, maar zullen zij bijvoorbeeld wel het besluitvormingsproces van de aandeelhouders (met name de besluitvorming buiten vergadering) kunnen bemoeilijken en recht hebben op meer informatie dan de onderneming hun over het algemeen wenst te geven. Bij de bonus in contanten of de toekenning van opties op certificaten of aandelen (zolang deze laatste nog niet zijn uitgeoefend en nog geen aandelen zijn verkregen) spelen deze bezwaren niet.

Hieronder zullen kort de meest gebruikelijke manieren om medewerkers te laten participeren in een onderneming worden toelichten.

 Stemrechtloze aandelen
Een onderneming kan ervoor kiezen stemrechtloze aandelen uit te geven aan de medewerkers. Enerzijds is aan stemrechtloze aandelen geen stemrecht in de algemene vergadering verbonden. Anderzijds zijn aan stemrechtloze aandelen, afgezien van stemrecht, alle vergaderrechten verbonden en bepaalde instemmingsrechten (bijv. art. 2:216 lid 8 BW) en vetorechten (bijv. art. 2:231 lid 4 BW) die hun (winst)positie raken. Het gebruik van stemrechtloze aandelen zal vanwege deze vergaderrechten niet altijd voor de hand liggen. Denk aan een werkgever die tientallen werknemers wil laten participeren, maar die geen behoefte heeft al deze medewerkers in de vergadering te betrekken; of aan de situatie waarin van één of meer medewerkers verwacht kan worden dat zij het besluitvormingsproces van de aandeelhouders zullen gaan bemoeilijken (zonder instemming van alle vergadergerechtigden kan immers niet buiten vergadering worden besloten, zie art. 2:238 lid 1 BW). Dit kan echter worden ondervangen door een tussenholding te creëren die de betreffende aandelen houdt en waarin de medewerkers aandelen houden. Stemrechtloze aandelen zijn derhalve slechts aan te bevelen in de gevallen waarin de invloed van deze medewerkers op aandeelhoudersvergaderingen niet ongewenst is.

Certificaten
Een onderneming kan er ook voor kiezen aandelen uit te geven aan een stichting administratiekantoor (hierna: de STAK). De STAK geeft gelijktijdig of onmiddellijk daarna certificaten van deze aandelen uit. De medewerkers aan wie certificaten worden uitgegeven (of die certificaten krijgen geleverd van de STAK of (een van) de andere certificaathouders), worden slechts economisch belanghebbend bij de onderliggende aandelen; de STAK, die de betreffende aandelen voor rekening van de certificaathouders houdt, is juridisch gerechtigd tot de aandelen en kan de daaraan verbonden zeggenschapsrechten (en overige aandeelhoudersrechten) uitoefenen. Vaak is de ondernemer zelf bestuurder van de STAK.

Met name vanwege de scheiding van economische en juridische gerechtigdheid komt deze beloningsvariant in Nederland veel voor ondanks de introductie van stemrechtloze aandelen bij de invoering van de Flex BV.

Een van de nadelen is dat certificering een typisch Nederlandse rechtsfiguur is, waarmee buitenlandse investeerders vaak niet of nauwelijks bekend zijn. Een ander nadeel is dat de administratievoorwaarden de overdraagbaarheid van certificaten weliswaar kunnen beperken of zelfs uitsluiten, maar dat een beperking die verder gaat dan de beperking in de overdraagbaarheid van de onderliggende aandelen fiscaal nadelige gevolgen kan hebben.

Optie op aandelen
Een onderneming kan er ook voor kiezen opties op aandelen te verlenen. Bij het behalen van bepaalde milestones verkrijgt de betreffende manager dan een x aantal aandelen. Het voordeel hiervan is dat – zolang de opties nog niet zijn uitgeoefend – aan de aandeelhouder geen stemrechten of vergaderrechten toekomen. Opties worden internationaal vaak gebruikt. Deze zien meestal m.n. op opties op aandelen om mee te profiteren van een eventuele verkoop (vóór de exit wordt de optie ingeroepen).

Wilt u meer weten over medewerkersparticipaties?
Neem dan contact op met Marie-Louise Kneepkens. U kunt uiteraard ook contact opnemen met een van de andere advocaten van ons team Fusies & Overnames.

Oktober 2018