Wanneer een ondernemer zijn of haar werknemers wil stimuleren en laten meedelen in de toekomstige waardeontwikkeling van de onderneming, zijn er verschillende manieren om dat doel te bereiken. Een ondernemer kan aan werknemers bijvoorbeeld een bonus in contanten toekennen (o.g.v. de arbeids- of managementovereenkomst) of hen in de onderneming laten participeren door middel van aandelen, certificaten van aandelen of opties op aandelen of certificaten. Nadeel van participatie als aandeelhouder is dat werknemers dan ook de bijbehorende aandeelhoudersrechten, waaronder stemrecht, het recht om vergaderingen bij te wonen en recht op informatie krijgen. Als gevolg hiervan zullen de werknemers weliswaar meestal geen overwegende zeggenschap in de onderneming verkrijgen, maar zullen zij bijvoorbeeld wel het besluitvormingsproces van de aandeelhouders (met name de besluitvorming buiten vergadering) kunnen bemoeilijken. Ook hebben zij in dat geval recht op meer informatie dan de onderneming hun over het algemeen wenst te geven. Bij de bonus in contanten of de toekenning van opties op certificaten of aandelen (zolang deze laatste nog niet zijn uitgeoefend en nog geen aandelen zijn verkregen) spelen deze bezwaren niet.

Hieronder zullen kort de meest gebruikelijke manieren om werknemers te laten participeren in een onderneming worden toegelicht.

Stemrechtloze aandelen
Een onderneming kan ervoor kiezen om stemrechtloze aandelen uit te geven aan haar werknemers. Enerzijds is aan stemrechtloze aandelen geen stemrecht in de algemene vergadering verbonden. Anderzijds zijn aan stemrechtloze aandelen alle vergaderrechten verbonden en bepaalde instemmingsrechten (bijv. art. 2:216 lid 8 BW) en vetorechten (bijv. art. 2:231 lid 4 BW) die hun (winst)positie raken. Het gebruik van stemrechtloze aandelen zal vanwege deze vergaderrechten niet altijd voor de hand liggen. Denk aan een werkgever die tientallen werknemers wil laten participeren, maar die er geen behoefte aan heeft om al deze werknemers in de vergadering te betrekken. Ook de situatie waarin van één of meer werknemers verwacht wordt dat zij het besluitvormingsproces van de aandeelhouders gaan bemoeilijken (zonder instemming van alle vergadergerechtigden kan immers niet buiten vergadering worden besloten, zie art. 2:238 lid 1 BW) is denkbaar. Dit kan echter worden ondervangen door een tussenholding te creëren die de betreffende aandelen houdt en waarin de werknemers aandelen houden. Werknemers hebben in dat geval als aandeelhouders geen rechtstreekse invloed op de onderneming.

Het uitgeven van stemrechtloze aandelen aan werknemers in de onderneming is daarom slechts aan te bevelen als de invloed van deze werknemers op aandeelhoudersvergaderingen niet ongewenst is.

Certificaten
Een onderneming kan er ook voor kiezen om aandelen uit te geven aan een stichting administratiekantoor (hierna: de STAK). De STAK geeft gelijktijdig of onmiddellijk daarna certificaten van deze aandelen uit. De werknemers aan wie certificaten worden uitgegeven (of die certificaten krijgen geleverd van de STAK of (een van) de andere certificaathouders), worden slechts economisch belanghebbende bij de onderliggende aandelen. De STAK, die de betreffende aandelen voor rekening van de certificaathouders houdt, blijft juridisch gerechtigd tot de aandelen en kan de daaraan verbonden zeggenschapsrechten (en overige aandeelhoudersrechten) uitoefenen. Vaak is de ondernemer zelf bestuurder van de STAK.

Met name vanwege de scheiding van economische en juridische gerechtigdheid komt deze beloningsvariant in Nederland veel voor ondanks de introductie van stemrechtloze aandelen bij de invoering van de Flex BV.

Een van de nadelen is dat certificering een typisch Nederlandse rechtsfiguur is, waarmee buitenlandse investeerders vaak niet of nauwelijks bekend zijn. Een ander nadeel is dat de administratievoorwaarden de overdraagbaarheid van certificaten weliswaar kunnen beperken of zelfs uitsluiten, maar dat een beperking die verder gaat dan de beperking in de overdraagbaarheid van de onderliggende aandelen fiscaal nadelige gevolgen kan hebben.

Optie op aandelen
Een onderneming kan er ook voor kiezen om aan haar werknemers opties op aandelen te verlenen. Bij het behalen van bepaalde milestones verkrijgt de betreffende medewerker dan een x aantal aandelen. Het voordeel hiervan is dat – zolang de opties nog niet zijn uitgeoefend – aan de aandeelhouder geen stemrechten of vergaderrechten toekomen. Opties worden internationaal vaak gebruikt. Het gaat dan met name om opties op aandelen waarmee een medewerker mee kan profiteren van een eventuele verkoop (vóór de exit wordt de optie ingeroepen).

Meer informatie
Wilt u meer weten over werknemersparticipaties? Neem dan contact op met Marie-Louise Kneepkens of een van de andere advocaten van ons team Fusies & Overnames.

December 2019