Inleiding
Over internationaal contracteren en het toepasselijk recht is in de literatuur en in onze blogs veel geschreven. Ook in de rechtspraak komt dit thema vaak aan de orde. Welk recht is van toepassing op een internationaal contract? Welke algemene voorwaarden zijn geldig? Hoe zit dit ook alweer? In deze blog geef ik een kort overzicht van de regels, die in het algemeen gelden ten aanzien van dit onderwerp.

Toepasselijk recht
Indien partijen een overeenkomst met elkaar sluiten, waarbij partijen niet in hetzelfde land zijn gevestigd, is het altijd de vraag welk recht toepasselijk is op dit contract. Partijen kunnen in het algemeen een bepaling opnemen in het contract, waarin een keuze wordt gemaakt welk recht hierop toepasselijk is. Partijen kunnen een rechtskeuze maken voor het recht van een van de verblijfplaatsen van partijen. Het kan soms ook voordelen hebben om een rechtskeuze in de overeenkomst op te nemen van een land waar geen van de partijen is gevestigd. Dit is toegestaan.

Een rechtskeuze kan ook worden opgenomen in algemene voorwaarden. De rechtskeuze is dan alleen geldig, indien ook de algemene voorwaarden toepasselijk zijn.

Geen rechtskeuze
Het komt ook voor dat partijen een internationaal contract met elkaar sluiten en geen rechtskeuze in het contract opnemen. Indien dan geen algemene voorwaarden toepasselijk zijn, wordt op grond van internationale verdragen en Europese verordeningen bepaald welk recht op het contract toepasselijk is.

Voor lidstaten van de Europese Unie (met een uitzonderingspositie voor Denemarken) geldt dat de Rome I-Verordening toepasselijk is. Deze Verordening bepaalt welk nationaal rechtsstelsel moet worden toegepast. De Verordening heeft universele werking, wat betekent dat deze regels toepasselijk zijn, ongeacht of het aangewezen recht het recht van een lidstaat of van een ander land is. Op grond van de Rome I-Verordening geldt als hoofdregel dat het recht van het land van de partij die de kenmerkende (belangrijkste) prestatie verricht, toepasselijk is.

Deze hoofdregel wordt voor de volgende overeenkomsten als volgt uitgelegd:

• Koopovereenkomsten: het recht van het land van de verkoper;
• Dienstverlenende overeenkomsten: het recht van het land van de dienstverlener;
• Distributie, agentuur of franchiseovereenkomsten: het recht van het land van de distributeur, agent of franchisenemer.

Let op: er zijn categorieën overeenkomsten waarbij de hoofdregel niet geldt. Consumenten en werknemers worden door speciale regels extra beschermd. Ook voor onroerend goed gelden andere regels.

Het Weens Koopverdrag
Wanneer eenmaal vaststaat welk recht toepasselijk is op een internationaal contract, dient bij een koopovereenkomst in het handelsverkeer te worden nagegaan of het Weens Koopverdrag toepasselijk is. Het Weens Koopverdrag is namelijk van rechtswege toepasselijk wanneer het gaat om een overeenkomst tussen commerciële partijen waarbij het gaat om koop van roerende zaken.

Wereldwijd zijn veel landen bij het Weens Koopverdrag aangesloten. Het verdrag regelt het kooprecht en geschillen die daaruit kunnen voortvloeien. Het Weens Koopverdrag is verkoper-vriendelijk. Zo kent het verdrag voor de koper een onderzoekplicht met een korte klachttermijn en is ontbinding van het koopcontract minder eenvoudig dan bijvoorbeeld op grond van het Nederlandse recht. Het Weens Koopverdrag kan in een contract of in algemene voorwaarden expliciet worden uitgesloten. Dit kan voor de koper aantrekkelijker zijn.

Daarbij wordt opgemerkt dat het Weens Koopverdrag geldt als onderdeel van het nationale rechtsstelsel. Weliswaar gaat het verdrag voor op het nationale recht, maar het Weens Koopverdrag regelt niet alle zaken die bij een koopovereenkomst kunnen komen kijken. Denk bijvoorbeeld aan berekening van (wettelijke) rente. In dat geval valt men altijd terug op het toepasselijke nationale recht. Daardoor blijft het van belang niet alleen afspraken te maken over toepasselijkheid van het Weens Koopverdrag, maar ook over het rechtsstelsel dat overige onderwerpen zal regelen.

Welke algemene voorwaarden
Het kan ook zo zijn dat in een overeenkomst geen bepalingen zijn opgenomen over rechtskeuze en/of toepasselijkheid van het Weens Koopverdrag. Dan is het van belang na te gaan of algemene voorwaarden op de overeenkomst toepasselijk zijn.

In de algemene voorwaarden is vaak een rechtskeuze vastgelegd. Wanneer beide partijen in een internationale context hun algemene voorwaarden hanteren, kan dit tot problemen leiden. Welke algemene voorwaarden zijn toepasselijk, en welk recht is daardoor op het contract toepasselijk?

Naar Nederlands recht geldt dat de algemene voorwaarden van de partij die als eerste deze algemene voorwaarden van toepassing heeft verklaard, op het contract van toepassing zijn. Dit wordt ook wel de “first-shot-rule” genoemd.

Binnen een ander rechtsstelsel kan het zo zijn dat een latere set voorwaarden toepasselijk zijn geworden (last-shot) of dat beide sets voorwaarden buiten toepassing worden gelaten (knock-out). Naar Duits recht geldt dat de algemene voorwaarden van de beide partijen wordt vergeleken en dat enkel de ‘gemene deler’ van de beide algemene voorwaarden onderdeel zal uitmaken van de overeenkomst. De overige bepalingen uit de algemene voorwaarden, maken geen onderdeel uit van het contract.

Er kunnen zich omtrent de toepasselijkheid van algemene voorwaarden echter nog meer problemen voordoen. Wanneer sprake is van een koopcontract, moet de vraag of de algemene voorwaarden toepasselijk zijn op dit koopcontract aan de hand van het Weens Koopverdrag worden beantwoord. Dit is zelfs het geval als de algemene voorwaarden het Weens Koopverdrag uitsluiten. Zoals wij eerder hebben aangegeven geldt het Weens Koopverdrag als onderdeel van het nationale rechtsstelsel en heeft dit verdrag voorrang. Opvallend ten opzichte van veel nationale rechtssystemen is dat het Weens Koopverdrag strikte voorwaarden stelt met betrekking tot de toepasselijkheid van algemene voorwaarden. Naast het feit dat de algemene voorwaarden toepasselijk moeten worden verklaard, moet de andere partij de mogelijkheid hebben gehad om van de algemene voorwaarden kennis te nemen. Het is dus noodzakelijk om vóór het sluiten van de overeenkomst de algemene voorwaarden per post of per e-mail toe te sturen, zodat geen problemen zullen ontstaan.

Uit deze bovengenoemde voorbeelden blijkt dat verschillende rechtssystemen op een andere manier omgaan met de vraag welke algemene voorwaarden toepasselijk zijn. Elk rechtssysteem zal anders met deze problematiek omgaan. Als het Weens Koopverdrag toepasselijk is, maakt dit de situatie nog ingewikkelder. Het is dan ook van wezenlijk belang om de juiste rechtskeuze te maken. Als verkoper of dienstverlener wilt u voorkomen dat onverhoopt aansprakelijkheidsbeperkingen niet van toepassing blijken te zijn, terwijl een kopende partij veel waarde zal hechten aan garantiebepalingen. Het kan zomaar voorkomen dat door toepassing van een ander rechtsstelsel de algemene voorwaarden alsnog buiten beschouwing blijven.

Tot slot
Overeenkomsten worden gesloten in vele soorten en maten. Zeker wanneer over de grens wordt gecontracteerd, is het van belang om vast te stellen welk recht van toepassing is op de overeenkomst. Daarnaast is het belangrijk om na te gaan of er tevens algemene voorwaarden van toepassing zijn en zo ja, welke set voorrang heeft indien er meerdere sets van toepassing zijn verklaard. Het is van belang een rechtskeuze en toepasselijkheid van algemene voorwaarden goed in de overeenkomst vast te leggen, zodat hierover in de toekomst geen discussie kan ontstaan.

De internationale regelgeving kent veel uitzonderingen op het gebied van het toepasselijk recht. Wij adviseren u graag hierover en denken graag mee met het opstellen van uw overeenkomst of uw algemene voorwaarden. Met het op de juiste manier bepalen van het toepasselijke recht kunt u in de toekomst veel juridische discussies voorkomen.

Meer informatie
Heeft u nog vragen over dit onderwerp of andere internationale onderwerpen? Neem dan contact op met Anne-Marie van Dijk of een van onze andere advocaten van de German Desk of International Desk. Zij zijn u graag van dienst.

 

Juni 2017