In de nieuwsbrieven van Boels Zanders Advocaten hebben we al meerdere malen aandacht besteed aan de zogenaamde turboliquidatie van een rechtspersoon (zie link 1, link 2 en link 3). Bij een turboliquidatie wordt een rechtspersoon ontbonden en uitgeschreven uit het register van de Kamer van Koophandel zonder dat er sprake is van een vereffening van het vermogen. Een turboliquidatie mag worden toegepast als er geen baten zijn. Of er wel schulden zijn is daarbij niet relevant. Bij gebrek aan baten is er niets te vereffenen en eindigt de rechtspersoon zonder vereffening.

De wet biedt deze mogelijkheid sinds 1994. Reden voor de invoering was om misbruik van lege rechtspersonen te voorkomen en het handelsregister te kunnen schonen van inactieve rechtspersonen. Volgens de wetgever is het van belang dat rechtspersonen eenvoudig kunnen worden opgericht en dat deze ook eenvoudig kunnen worden opgeheven. Het aanvankelijke doel dat de wetgever wilde bereiken met de invoering van de turboliquidatie van lege vennootschappen staat in schril contrast met de redenen waarom de turboliquidatie in deze tijd ter discussie staat: juist de relatief eenvoudige wijze waarop daarvan misbruik kan worden gemaakt.

Doordat er geen enkele verplichting is om rekening en verantwoording af te leggen, kan feitelijk ook bij het bestaan van baten gebruik worden gemaakt van een turboliquidatie en blijven schuldeisers met lege handen achter, zonder dat zij inzicht hebben in de werkelijke financiële situatie van de rechtspersoon. Hoewel schuldeisers wel formeel de mogelijkheid hebben om (her)opening van de vereffening te vragen of het faillissement, wordt daarvan weinig gebruik gemaakt aangezien de schuldeiser zal moeten aantonen dat er wel degelijk baten waren en er dus ten onrechte gebruik is gemaakt van de turboliquidatie. Ook het feit dat bestuurders aansprakelijk kunnen zijn bij oneigenlijk gebruik van de turboliquidatie stopt een doorgewinterde fraudeur natuurlijk niet, terwijl de drempel voor een dergelijke aansprakelijkheid hoog ligt.

In mijn praktijk adviseer ik cliënten geregeld over de mogelijkheden van een turboliquidatie. Mijn advies luidt steevast dat het verstandig is openheid van zaken te betrachten, door onder meer (vrijwillig) een eindbalans op te stellen en (ten minste) de belangrijkste crediteuren vooraf op de hoogte te stellen van de turboliquidatie en de redenen daarvoor. Op die manier kunnen zij hun visie geven en – indien zij dat noodzakelijk vinden – vereffening verzoeken of desnoods een faillissement. Zover is het echter nooit gekomen en dat sterkt mij in de gedachte dat openheid veel problemen kan voorkomen.

Maatregelen minister
Recent heeft de minister voor Rechtsbescherming van het ministerie van Justitie en Veiligheid, Sander Dekker, zich de kritiek op de turboliquidatie aangetrokken en maatregelen aangekondigd.

De minister is van mening dat een bredere bekendmaking en verbetering van de toegankelijkheid van verantwoordingsinformatie noodzakelijk zijn. Hij wil dat schuldeisers zich een completer financieel beeld kunnen vormen van de rechtspersoon waarop de turboliquidatie wordt toegepast. Om dit te bereiken is hij voornemens de wet aan te passen zodat in geval van een turboliquidatie naast de bestaande eisen moet worden voldaan aan de volgende voorwaarden:

• het bestuur wordt verplicht tot het opstellen en deponeren van een slotbalans over het boekjaar waarin de turboliquidatie toegepast zou moeten worden;
• de slotbalans wordt vergezeld van een bestuursverklaring waaruit blijkt waarom baten ontbreken. Indien van toepassing wordt er ook een slotuitdelingslijst bijgevoegd;
• de slotbalans, bestuursverklaring en slotuitdelingslijst worden gedeponeerd bij de KvK en het bestuur moet algemene bekendheid geven aan de ontbinding van de rechtspersoon zonder vereffening. Er zal waarschijnlijk een advertentie geplaatst moeten worden waarin ook melding wordt gemaakt van het feit dat de slotbalans met jaarrekening ter inzage ligt bij het handelsregister;
• verder moeten voor de doorhaling van de rechtspersoon in de registers van de KvK de jaarrekeningen over alle voorgaande boekjaren openbaar gemaakt zijn, tenzij daarvoor een ontheffing is verkregen.

Waarschijnlijk bedoelt de minister dat de deponeringscijfers worden gedeponeerd. Die geven minder inzicht dan de echte jaarrekening, maar in elk geval is er wel meer informatie. Zeker in misbruiksituaties zal vaak sprake zijn van de ontbinding van rechtspersonen, waarbij ook niet is voldaan aan de deponeringsverplichting.

Het voorgaande maakt duidelijk dat bij invoering van de voorgenomen maatregelen aan een aantal extra eisen moet worden voldaan indien gebruik wordt gemaakt van de turboliquidatie. Daaraan zullen ook kosten verbonden zijn en daarmee zullen het bestuur en de aandeelhouders rekening moeten houden. Bezwaarlijk lijkt mij dit niet. Van de aandeelhouder mag verwacht worden dat hij de financiële middelen ter beschikking stelt om de rechtspersoon die hij heeft opgericht (of waarvan hij de aandelen heeft gekocht) te beëindigen.

Wat mij betreft, mag de Minister nog een stap verder gaan en wettelijk verankeren dat een bestuurder en/of feitelijke leidinggevende van de rechtspersoon waarop de turboliquidatie wordt toegepast aansprakelijk is voor alle schulden, indien achteraf blijkt dat de turboliquidatie ten onrechte is toegepast. Daarbij zou ook nog bepaald kunnen worden dat misbruik van de turboliquidatie een reden is voor het opleggen van een bestuursverbod. Een dergelijke stok achter de deur zal uiteraard niet al het misbruik voorkomen, maar een bestuurder zal wel tweemaal nadenken voordat hij te gemakkelijk gebruik maakt van de turboliquidatie.

Het voornemen van de minister is een stap in de goede richting, hopelijk volgen er nog meer.

In onze nieuwsbrieven houden we u op de hoogte van alle relevante wetsontwikkelingen op het gebied van faillissementsrecht. Heeft u vragen over deze bijdrage, of heeft u andere vragen? Neem dan contact op met Jeroen Tulfer. U kunt uiteraard ook contact opnemen met een van de andere advocaten van ons team Insolventie & Herstructurering.

Oktober 2019