Op 1 januari 2020 treedt naar verwachting de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (“de Wnra”) in werking. Deze wet gaat er voor zorgen dat de rechtspositie van de meeste ambtenaren zoveel mogelijk gelijk getrokken wordt met die van werknemers in het bedrijfsleven. Voor meer dan een half miljoen personen gaat gelden: van ambtenarenrecht naar arbeidsrecht. In een serie van blogs verkent het team Arbeidsrecht van Boels Zanders de hoofdlijnen en knelpunten van deze ingrijpende wetgevingsoperatie. In dit derde deel komt de vraag aan de orde wat de gevolgen van de Wnra zijn.

Gevolgen

In het vorige deel somden wij op welke vier categorieën personen te maken krijgen met de Wnra. Dit zijn:

1. Ambtenaren die ambtenaar blijven;
2. Ambtenaren die een arbeidsovereenkomst krijgen mét ambtenarenstatus;
3. Ambtenaren die een arbeidsovereenkomst krijgen zonder ambtenarenstatus;
4. Werknemers met een arbeidsovereenkomst die ook ambtenarenstatus krijgen.

Voor categorie A, ambtenaren die ambtenaar blijven verandert er niets. Zij zijn uitgezonderd van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren en blijven dus onderworpen aan het ambtenarenrecht.

Ambtenaren die de ambtenarenstatus geheel verliezen (categorie C) worden werknemer en krijgen volledig te maken met het civiele arbeidsrecht. Zij zullen niet langer beschikken over een eenzijdige ambtelijke aanstelling, maar verkrijgen vanaf de inwerkingtreding van de Wnra van rechtswege (automatisch) een tweezijdige arbeidsovereenkomst. In plaats van de Ambtenarenwet en de rechtspositiereglementen gaat het civiele arbeidsrecht uit het Burgerlijk Wetboek gelden. Arbeidsvoorwaarden zullen in het vervolg veelal in cao’s te vinden zijn.

Voorts wordt de ambtelijke rechtsbescherming (bezwaar en beroep) vervangen door rechtsbescherming volgens het burgerlijk procesrecht. Bijvoorbeeld bij ontslag moet de overheidswerkgever of de werknemer met ambtenarenstatus-light de gang maken naar de kantonrechter en eventueel het hof en de Hoge Raad.

Ambtenarenstatus-light

Categorieën B en D beschikken na de inwerkingtreding van de Wnra over zowel een civiele arbeidsovereenkomst als over een uitgeklede vorm van ambtenaarschap. De ambtenarenstatus-light dus. Dit betreft hoofdzakelijk regels met betrekking tot integriteit van overheidswerknemers. De initiatiefnemers van de Wnra hebben ervoor gekozen de ambtenarenstatus toch gedeeltelijk te handhaven omdat “de ambtelijke integriteit […] een kwestie is die uitstijgt boven de kwesties die tot het typische arbeidsvoorwaardenoverleg behoren, en daarom publiekrechtelijk moet worden geregeld”.

De ambtenarenstatus-light omvat op grond van de nieuwe Ambtenarenwet onder meer nog:

• een norm voor ‘goed ambtenaarschap’ (de plicht tot gedrag zoals een goed ambtenaar betaamt);
• de aflegging van de eed of belofte bij indiensttreding;
• een verbod op het verrichten van bepaalde nevenwerkzaamheden, het aannemen van giften en het aangaan van financiële belangen in strijd met een goede vervulling van de functie;
• een geheimhoudingsplicht;
• een beperking van de vrijheid van meningsuiting voor zover een goede functievervulling in het geding is.

Daarbij zijn overheidswerkgever verplicht een integriteitsbeleid te voeren “dat is gericht op het bevorderen van goed ambtelijk handelen en dat in ieder geval aandacht besteedt aan het bevorderen van integriteitsbewustzijn en aan het voorkomen van misbruik van bevoegdheden, belangenverstrengeling en discriminatie”.

Het ligt in de rede dat deze normen voor de toekomstige ambtenaren-light naast bepalingen uit cao’s en personeelsreglementen een rol gaan spelen bij de rechterlijke beoordelingen van geschillen, waaronder ontslag.

Meer informatie over de Wnra?

In het volgende deel van de serie blogs over de Wnra zullen we het ambtelijk ontslagrecht vergelijken met het civiele ontslagrecht. Kunnen ambtenaren straks makkelijker worden ontslagen?

Wilt u meer informatie over de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren en de dienstverlening van Boels Zanders? Neem dan een kijkje op onze Wnra pagina of neem contact op met Jean-Luc Coenegracht van ons team Arbeidsrecht.